Start-up terimleri
Start-up terimlerini açıkladığım blog yazısı
Acquisition
Bir şirketin satın alınması.
Acv
Average Contract Value, yıl içinde elde edilen gelirlerin yapılan kontratlara bölünmesi sonucu ortaya çıkan metrik.
Advisory Board
Start-up’ın danışma kurulu
APM
Application Performance Management, beklenen bir hizmet düzeyini sürdürmek için karmaşık uygulama performansı sorunlarını tespit etmeye ve teşhis etmeye çalışır.(Wikipedia)
API
Application Programming Interface, türkçesiyle Uygulama programlama arayüzü, bir yazılımın başka bir yazılımda tanımlanmış işlevlerini kullanabilmesi için oluşturulmuş bir tanım bütünüdür.(Wikipedia)
Angel Investment
Melek yatırımcılık start-up’a ilk veya çok erken aşamada yatırım yapılma şekli. FFF’ten, bootstrapping’den, varsa hükümet hibelerinden sonra girişimcilerin ulaştığı kişiler melek yatırımcılar olacaktır.
ARR
Annual Recurring Revenue, start-up’ın yıllık tekrar eden geliri.
Astroturfing
— Yapay kamu oyu oluşturma.
B2B/B2C/C2C/B2B2C
Business to business, consumer to consumer vs. Hangi tür iş modelinin daha karlı olduğu yılların tartışma konusudur. Çoğunlukla early stage’de b2b’de ürünü geliştirmek, b2c’de müşteri edinmek daha zor oluyor.
Bootstrap
Start-up’ın karını şirkete yatırıp temettü almaması. Bu sayede de geliri karlılığa değil büyümeye kullanması.
Business Plan
İş planı, şirket ne satıyor, nasıl satıyor, ekip üyeleri kim, neden müşteriler onu alsın? Linkteki soruların cevabının olduğu plan.
CAC
Customer Acquisition Cost, müşteri edinme maliyeti. Örneğin 100.000 kişiye instagramdan $10k’a 10.000 kullanıcı geldi. O zaman 1 kullanıcı edinme maliyeti 1 dolar oluyor. CAC için LTV’yi de düşünmek gerek.
Crowd Funding
Kitle fonlaması, isteyen/kabul edilen kişilerin eğer belli ticket size varsa o tutarda, yoksa istediği tutarda yatırım yapabildiği toplu yatırım şekli. Türkiye’de fonbulucu, startupburada üstünden yüksek tutarda yatırım alınıyor.
Churn Rate
Türkçesiyle müşteri terk oranı olan churn rate, müşterilerinin yüzde kaçının terk ettiğini belirtir. Aylık churn rate:
(Son 1 ayda terk eden müşteri sayısı / 1 ay önceki aktif kullanıcı sayısı) * 100
yıllık:
(Son 1 yılda terk eden müşteri sayısı / 1 yıl önceki aktif kullanıcı sayısı) * 100
Genellikle %4–7 churn rate iyi sayılır. kaynak
Decacorn
Aldığı son yatırımla $10B değerlemeye ulaşmış şirket.
Deck
Yatırımcıya start-up sunumu.
Dragon
Portföyü kurtaran startup. Örneğin bir şirketin %20'sine 1 milyon dolar verdiniz. Portföyünüz 100 milyon dolar. Şirket 500 milyon dolar olursa o startup dragon olmuş oluyor.
Drag-along
Birlikte satışa zorlama hakkı olarak türkçeye çevrilebilir. Çoğunluk hissedar şirketi satmaya karar verince, azınlık hissedarların hisselerini satmak zorunda kalması. Kaynak
Due diligence
Due diligence, şirketin mali tablolarının ve hukuki belgelerinin incelenmesi ve inceleme sonunda eksiklerin belirlenmesi ile pazarlığa esas alınacak fiyatın belirlenmesini içeren bir süreci ifade etmektedir. kaynak
Örneğin bir şirket $50M yıllık cirosu var ve $1B üzerinden $100M yatırım alacak. Şirketin gerçekten $50M cirosu var mı, müşterileri dediği kadar sadık mı, patenti olduğunu idda ettiyse doğru mu vs. gibi konuların araştırılma süreci.
Elevator Pitch
Türkçesiyle asansör konuşması olan elevator pitch, bir asansörde geçecek sürede şirketi yatırımcıya anlatma.
ESOP
Employee stock option. Çalışan için hisse senedi sahipliği planı olarak türkçeye çevrilebilir. Çeşitli kriterleri karşılayan çalışana hisse şirketin hisse vermesi. Kriterler 2 yıl çalışmak, satış hedefleri gibi KPI’ları tutturmak, yönetici onayı vs. olabilir. ESOP’a iyi örnek için voltlines yazısına bakabilirsiniz.
FOMO
Fear of missing out, kaçırma korkusu. Şirket yatırım alırken yatırımcılarda şirkete yatırım yapmayı kaçırma korkusu oluşturabilmek girişim için çok avantajlı olur.
Funding
Fonlanma
Growth Hacking
Growth hacking, bir şirketin hızlı büyümesine odaklanan bir pazarlama alt alanıdır. Hem bir süreç hem de bir dizi disiplinler arası beceri olarak adlandırılır. Hacking growth çok iyi kitap.
HIPPO
Highest Paid Person’s Opinion, en çok ödenen kişinin fikri. En basit tabirle ekiplerin veriler, araştırmalar veya ekibin kolektif bilgisi yerine odadaki en yüksek maaşlı (veya en kıdemli) kişinin görüşüne veya kararına başvurma eğilimi anlamına geliyor. link
Hectocorn
Hectocorn $100B değerlemeye ulaşmış şirket
Incubator
Accelerator olarak da geçer. Yeni kurulmuş start-up’ların içerideki mentör, yatırımcı ve diğer start-up’larla fikir alışverişi yapabildiği hızlandırma programları. Çoğu sonrasında yatırım da yapıyor.
IPO
Initial public offering, ilk halka arz. Pre seed, seed, series A, B, C… yatırımlarının ardından çoğu start-up IPO olmak ister.
KPI
— Key Performance Indicator, bir tür performans ölçümüdür. KPI’lar, bir şirketin ya da bir şirketin projeleri, kampanyaları, ürün ya da hizmetleri ve benzeri ile ilgili etkinliklerinin gerçekleştirilmesinde sağlanan başarı derecesi hakkında bir veri oluşturur. Örneğin müşteri edinme maliyetini(CAC) 3.5 dolara indireceğiz, retention rate’i %10 yükselteceğiz gibi.
Launch
Başlatmak, product launch diye de geçer. Yeni başlamış/başlayacak olan productların listelendiği producthunt sitesini inceleyebilirsiniz.
Lead
Müşteri adayı, örneğin bir şirket internet sitesinde telefon numarası bırakıyor. Şirket hakkında da biri soru soruyor. Telefondaki customer success/suport/sales temsilcisi de cevap veriyor. Ardından mailını rica ediyor. Bu sayede kişinin isim, soyisim, mail ve telefonu veri tabanında olmuş oluyor. Bu kişi artık müşteri adayı olur. Şirket ona özel bir ürün olduğu zaman o kişiye özel mesaj atıyor.
LP
Limited Partner(Sınırlı ortaklık), genel ortaklığa benzer bir ortaklık şeklidir, ancak genel ortaklığın en az iki genel ortağı olması gerekirken, sınırlı ortaklığın en az bir GP ve en az bir sınırlı ortağı olması gerekir. Sınırlı ortaklıklar, tüm ortakların sınırlı sorumluluğa sahip olduğu sınırlı sorumlu ortaklıklardan farklıdır. Bir vc $50M fon kuracağı zaman fona yatırım yapan kişi/kurumlar LP oluyor. Çünkü hangi şirkete yatırım yapılacağı, hangi şirketin satılacağı gibi kararlara fon yöneticisi karar verecek.
LTV
Lifetime value, şirketin müşteriden ilişki boyunca elde etmeyi umduğu bütün net kar. wikipedia
M&A
Mergers and acquisitions:
1. Bir ticaret şirketinin diğerini devralması, “devralma şeklinde birleşme”
2. Ticaret şirketlerinin yeni bir şirket içinde bir araya gelmeleri “yeni kuruluş şeklinde birleşme” wikipedia
MRR
Monthly Recurring Revenue, şirketin her otuz günde bir tekrar eden geliri demek. MRR’ın sağlıklı olması için şirketin büyüyor, yeni müşteriden gelenle eski müşteriden gelenin dengeli olması lazım. Şirketin müşterilerinin kaç tanesi 5 aylık, kaç tanesi 15 kaç tanesi 2 aylık. Ürün pazar uyumu(pmf) için de çok önemli bir metrik. Tek başına mrr yeterli değil, arkasından retention ve ltv’yi de takip etmek faydalı.
Moore Yasası
Bir çipteki transistör sayısının(bağlantılı olarak bilgisayar gücünün) her iki yılda bir ikiye katlanacağı yönündeki tahmini. Not: 1965'te 1 yıl dedi, 1975'te 2 yıl ile değiştirdi.
MVP
Minimum viable product, gün yüzüne çıkabilir ilk ürün. Araba yapmaktansa önce kaykay, sonra scooter, motorsiklet ve en son araba yapmak. Bu sayede gerçekten scootera ihtiyaç var mı, araba değil de kamyon olsa daha mı iyi olurdu gibi sorulara cevap bulunabilir. Müşteriden feedback alınacağı için her iterasyon pmf’e daha yakın olacak. Mvp dışında mtp(Minimum Testable Product), msp(Minimum Sellable Product) gibi de çeşitlendirilebilir.
NPS
Net Promoting Score, bir firmanın müşteri ilişkilerindeki sadakati ölçmede kullandığı yönetim aracıdır. Geleneksel müşteri memnuniyeti araştırmalarına bir alternatif olarak, gelir büyümesi ile doğrusal bir ilişkisi olduğunu iddia eder. wikipedia
OKR
Objectives and Key Results, şirketin hedeflerini her çalışanın hedefleriyle birleştiren ve uzun vadede net bir odak noktası oluşturan yönetim sistemidir. OKR’ler şirketin gelişimi için itici güç olarak ortaya çıkmaktadır. Bu, birçok açıdan somut sonuçlar üreten bir yaklaşımdır. Çünkü hem şirkete hem de çalışanlara hedeflerine ulaşmak için motivasyon sağlar. Ayrıca OKR yaklaşımı, ilerlemelerini ölçülebilir sonuçlarla izleme fırsatı sunar. link
Patent
Patent, ürün veya buluş sahibine, icat ettiği ürünün satışı, pazarlanması, çoğaltılması, bir benzerinin üretilmesi gibi alanlarda ayrıcalıklar getiren resmi bir belge ve unvandır. Makineler, araçlar, aygıtlar, kimyasal bileşikler ve işlemleri ile her türlü üretim yöntemleri, patent korumasının kapsamındadır. wikipedia
Pivot
Şirketin amaçları doğrultusunda ürün üstel büyümüyorsa hedef değiştirmek. Örneğin spotify hesaplarıyla eşleştirme hizmeti sunan macromusic’i düşünelim. Şu anda spotify ile eşleşme yapıyorlar ama spotify api’i veri vermezse ne olacak? o zaman apple music, youtube music’e pivot edilebilir. Platform bazlı pivot örneği. Ya da abonelik ile para kazanıyor şu an, abonelik değil de reklam ile kazanmaya geçerse gelir bazlı pivot olur. İş modeli kanvasta aynanda birkaç strateji değiştirmemek faydalı olabilir. Çünkü o zaman değişikliğin hangisinden dolayı olduğunu anlamak zorlaşacak.
Kripto ödemi yapan bir startup düşünelim ve Türkiye’de regülasyonla ödeme yapmak bir gecede yasaklandı:). Bu durumda şirket nasıl pivot edebilir?
Nasıl pivot edeceğinden önce etkiyi belirlemek daha faydalı. Mesela ödeme yasaklanınca müşteri mi azaldı, yoksa müşteri var gelir mi azaldı gibi. Etkiyi belirledikten sonra ikinci adım çözüm olabilir. Örneğin kullanıcı var ama ödeme olmadığı için komisyon da olamıyorsa bu sefer gelir azaldı diyelim. Bu sefer alternatif gelir kaynağı yaratılabilir mesela kripto para alım platformuna, nft platformuna dönüştürülebilir.
PMF
Product market fit, mvp yapılıp gelir elde edildikten sonra ürün pazar uyumunun sağlanması. Bazen yıllar sürebilir. Eğer start-up iki saatliğine serverları kapattığında müşteriler şikayet ediyorsa pmf olmuştur.
POC
Proof of concept, Prensip ispatı olarak da bilinen kavram ispatı, uygulanabilirliğini göstermek için belirli bir yöntemin veya fikrin gerçekleştirilmesi veya bazı kavram veya teorilerin pratik potansiyele sahip olduğunu doğrulamak amacıyla ilkesel olarak gösterilmesidir. wikipedia
Pre money/post money
Yatırım alırken yatırım öncesi ve sonrası değerleme şeklidir. Şu anda $7M eden bir şirket $10M değerlemeden $1M yatırım alacak diyelim. 7 pre, 10 post money oluyor. Kurucuların hisseleri %10 oranında dillute(azalacak) olacak. Hisse oranları ve tutarlara dikkat bu yüzden gerekiyor.
Retention
Retention(bağlılık), kullanıcılarınızın ürününüzü ne kadar süre boyunca kullandıklarını gösteren orandır. Örnek vermek gerekirse; bu gün uygulamanızı indiren 100 kişiden bir hafta sonunda 10 kişi uygulamanızı telefonunda tutmaya ve kullanmaya devam ediyorsa 7. gün retention oranınız %10'dur. medium yazısı
Runway
Eldeki toplam paranın, aylık yakılan paraya bölümünde çıkan süre ise, girişimin yeni bir yatırım alana dek ne kadar yaşam süresi kaldığını, girişim dünyasının popüler tabiri ile de, ne kadar runway’i olduğunu veriyor.
Özetle, ayda 10.000 TL yakan bir şirketin kasasında 50.000 TL varsa, bu şirketin önünde 5 aylık bir “runway” var.
Saas, IaaS, PaaS… XaaS
Software as a Service, Infrastructure as a Service, Product as a Service… X as a Service.
SaaS: Hizmet olarak yazılım kullanıcılara internet üzerinden bulut tabanlı uygulamalara erişim ve kullanım olanağı sağlayan, merkezi olarak barındırılan, aboneliğe bağlı bir lisanslama ve dağıtım modeli olarak tanımlanmaktadır. E-posta servisleri, elektronik takvim ve çeşitli ofis uygulamaları yaygın kullanım alanlarıdır(ör: apollo, shopify, mailchimp vs.).
IaaS: Hizmet Olarak Altyapı, bulut bilgi işlem hizmeti kaynaklarının bulutta barındırıldığı bulut işlem hizmeti modelidir(ör: aws, azure vs.).
PaaS: Bir ürünü hizmet olarak sunmak.
XaaS: Herhangi bir şeyi hizmet olarak sunmak. link
Scalability
Ölçeklendirilebilirlik, bir firmanın, kendi üretim sistemine ek kaynaklar ekleyerek, artan miktarda işini yürütme kabiliyetidir. Ekonomik bağlamda, bir şirketin artan kaynakları göz önüne aldığımızda satışları artırabileceğini ima eder.
Bir sistemin istek sayısı ve veri sayısının artması durumunda aksaklık yaşamadan sistemin büyütülebilmesidir. Tam tersi bir durumda ise sistemin aksaklık yaşamadan küçültülebilmesidir.
Seed/Pre Seed
Tohum/Tohum öncesi yatırımı. Seed yerine angel round olarak da geçer. Seed roundların veri takibi biraz zayıf.
Series a,b,c.. Funding
Tohum öncesi ve tohum yatırımlarından sonra şirketin bir sonraki yatırım evresi artık seri yatırımlar oluyor. Tohum öncesi yatırım yapan, arkasından tohum yatırımı gelmesini, tohum yapan arkasından seri a yatırımı gelmesini, o seri b yatırımı, seri b yatırımcısı seri c yatırımcısı, seri c yatırımcısı da arkasından IPO gelmesini ister. Farklı bir seçenek de exit olabilir. Yatırımcı doğal olarak RIO isteyecektir.
Shutting Down
Şirketi kapatma
Silo
Kendi departmanlarında üretilen bilgilerin, sektördeki diğer firmalarla paylaşılmaması konusunda büyük hassasiyet gösteren büyük hacimli şirketleri tanımlamak için kullanılır. Bu tip bir zihniyet, genel operasyon verimliliğini ve çalışanların morallerini düşürür, zamanla şirket kültürünün ölümüne de sebebiyet verebilir. (How Google Works?)
Ticket Size
Girişimlere yatırım yaparken minimum yatırım tutarı.
Traction
Traction, bir startup şirketinin ilerlemesi ve iş büyüdükçe kazandığı ivme anlamına gelir. link
Turn over
Bir şirketin aldığı personel sayısı o şirketten ayrılan personel sayısından az ise o şirketin turn-over oranı yükselir. Turn-over oranı basitçe,
“Turn-over Oranı = (Toplam İşten Ayrılan Çalışan Sayısı / Ortalama Çalışan Sayısı) x 100” formülü ile hesaplanabilir. Turn-over’ın düşük olması şirketi daha güvenilir yapar.
Unicorn
Aldığı son yatırımla 1 milyar dolar değerlemeye ulaşan şirket. Cblist unicorn listesi.
USP
Unique Selling Proposition, benzersiz değer teklifi şirketi diğer alternatiflerden ayıran fark.
KPI
Key Performance Indicator, bir tür performans ölçümüdür. KPI’lar, bir şirketin ya da bir şirketin projeleri, kampanyaları, ürün ya da hizmetleri ve benzeri ile ilgili etkinliklerinin gerçekleştirilmesinde sağlanan başarı derecesi hakkında bir veri oluşturur. wikipedia
VC
Venture Capital/Risk Sermayesi, çeşitli yerleden fon toplayarak bu fonu şirketlere yatıran yatırım şirketi. Erken aşamada ve gelişmekte olan şirketlere yatırım yaparlar. Çoğunlukla eğer $100M ve her şirkete $1M yatırım yaptıysa 33 tanesi iyi, 33 tanesi orta seviyede, 33 tanesi battığı için kapatılırken bir tanesi 100X geri dönüş yapar ve VC’nin bütün portföyünü kurtarır. O şirkete dragon denir.
(zamanla kaynak ekleyeceğim)
Resources: 1, things-i-will-tell-my-kids-if-they-become-entrepreneurs
